1. II. MAHMUT DÖNEMİ ISLAHATLARI
a. Sened-i İttifak (1808)
- 19. yüzyıla gelindiğinde Osmanlı taşra yönetiminde âyanların ağırlığı oldukça artmıştı.
- 1808 yılında tahta geçen II. Mahmut âyanların gücünü kırmak istiyordu.
- Ancak bunu hemen yapamayacağını bildiği için Sadrazam Alemdar Mustafa Paşa ile âyanlar arasında Sened-i İttifak adıyla bir belgenin imzalanmasını kabul etmek durumunda kaldı. b. Devlet Yönetiminde Islahat
- Osmanlı merkez teşkilatında köklü değişiklikler yapan II. Mahmut, ilk olarak Divan-ı Hümayunu kaldırdı.
- Onun yerine nazırlıklar (bakanlık) kurarak o güne kadar padişah ve sadrazam tarafından kullanılan devlet yetkilerini bu nazırlıklar arasında paylaştırdı.
- Bu dönemde Sadrazamlık makamı Başvekâlete dönüştürüldü.
- Sadaret Kethüdalığı Dâhiliye (İçişleri) Nezaretine, Reisü’l-küttaplık Hariciye (Dışişleri) Nezaretine, Darphane Hazinesi ile Hazine-i Amire ise Maliye Nezaretine çevrildi. Bunlara ek olarak Evkaf Nezareti ve Ticaret Nezareti gibi yeni bakanlıklar kuruldu.
- Böylece Heyet-i Vükela olarak adlandırılan modern bir hükûmet düzeni ortaya çıktı.
c. Askerî Alanda Islahat - II. Mahmut, Kabakçı Mustafa İsyanı sonucu dağıtılan Nizam-ı Cedit ordusunun yerine 1808 yılında Sekban-ı Cedit Ocağını kurdu.
- Ancak yeniçerilerin isyanı üzerine daha bir yılını doldurmadan ocağı kapatmak zorunda kaldı.
- İsyan sırasında Sadrazam Alemdar Mustafa Paşa da öldürüldü. Bundan sonra II. Mahmut uzunca bir süre askerî alanda yeni bir ıslahata girişmedi.
- 1825 yılında ise Eşkinci adıyla talimli askerlerden oluşan yeni bir ocak kurdu.
- II. Mahmut 1826 yılında, İstanbul halkının ve devlet içindeki yenilik yanlısı grupların desteğiyle Yeniçeri Ocağını ortadan kaldırdı.
- Osmanlı tarihinde Vaka-i Hayriye adı ile anılan bu olayla birlikte yeniliklerin önündeki büyük bir engel aşılmış oldu.
- II. Mahmut, Yeniçeri Ocağını kaldırdıktan sonra onun yerine Asakir-i Mansure-i Muhammediye adıyla yeni bir ordu kurdu. ç. Eğitim ve Kültür Alanında Islahat
- II. Mahmut Dönemi’nde ilköğretim kız ve erkek çocukları için zorunlu ve parasız hâle getirildi.
- Bu amaçla sıbyan mekteplerinin sayısı arttırıldı.
- Onun bu yaklaşımı sonucu ülke genelinde rüştiyelerin ve Mekteb-i Ulum-ı Edebiye gibi orta dereceli okulların yanı sıra Mekteb-i Maarif-i Adliye gibi devlet memuru yetiştirmeye yönelik meslek okulları açıldı.
- Ayrıca yeni kurulan ordunun ihtiyacı olan subayları yetiştirmek üzere Mekteb-i Harbiye (Harp Okulu) hasta ve yaralı askerlerin tedavisini yapacak doktor ve cerrahları yetiştirmek için de Mekteb-i Tıbbiye i Askeriye (Askerî Tıp Okulu) kuruldu.
- Yeniçeri Ocağı ile birlikte kaldırılan Mehterin yerini ise Mızıka-yı Hümayun (Bando ve Mızıka Okulu) aldı.
- d. Ekonomi Alanında Islahat
- II. Mahmut, Osmanlı ekonomisini güçlendirmek ve yerli sanayiyi geliştirmek amacıyla bazı önlemler aldı.
- Yerli malı kullanımını teşvik etti.
- Hatta bir ferman yayımlayarak ithal kumaşlardan elbise yapılmasını yasakladı.
- Kumaş fiyatlarının yükselmesini önlemek için de İstanbul’da bir bez fabrikası açtı.
- Ayrıca ordunun üniforma ve fes ihtiyacını karşılamak üzere Feshane Dokuma Fabrikasını kurdu.
- e. Diğer Islahatlar
- Toplumsal hayatta da yenilikler yapan II.Mahmut kendisinden önceki padişahlardan farklı olarak fes, pantolon ve ceket giydi.
- Memurların da aynı kıyafetleri giymesini isteyen padişah, Avrupalı hükümdarlar gibi devlet dairelerine resmini astırdı.
- 1831’den itibaren de ilk Osmanlı resmî gazetesi olan Takvim-i Vekayi’yi yayımlamaya başladı.